नागरिकसँग नेपाल स्टाटस शृङखला —४ : भोगेर अनि देखेर आएका बुढेशकालका पाका आवाजहरु..

धुनिवेशी - पछिल्लो समय गाउँका युवाहरु बिदेश पलायन हुनेदर क्रमशः बढ्दै गएको छ । गाउँमा पढे, लेखेका देखि मर्दा, पर्दा चाहिने युवाहरुको खाँचो गाउँघरमा पर्दै गएको छ । युवाहरु रोजगारीका लागी गाउँ छाडेर अन्यत्र जाने परम्पराले गर्दा पनि गाउँमा बृद्ध, बालबालिका, महिलाहरु मात्र भेटिने गरेका छन् ।

धादिङ धुनिबेशी नगरपालिका वडा नम्बर ८ मा स्थायी रुपले बसोबास गर्दै आएका काशिनाथ कुँवर बुढेशकाल घरमै बसेर बिताईरहेको बताउँछन् । पहिले भुतपुर्व सैनिक रहेका उनी अहिले बुढेसकालको जिवन घरमै काटिरहेका छन् । उनका परिवारमा छोरा, छोरी सबै छन् । परिवारमा सुखकै दिनहरुमा बितिरहेको उनको भनाई छ । तर पनि बुढेसकालमा छोरा, छोरी, बुहारीहरुको माया चाहिने कुरामा दुई मत नरहेको उनी बताउँछन् ।

सोहि स्थानमा बस्ने जुरेली भण्डारी पनि खेती किसानीमा रमाईरहेकि छिन् । उमेर छँदै श्रीमान्ले अर्की श्रीमती ल्याएर बसेपछि अहिले निकै दःुख रहेको उनी बताउँछिन् । 'मेलापात,तरकारी बेचेर छोरा, छोरी हुर्काएको उनको भनाई छ । छोरीको बिहेगरेर गएपछि पनि यो दःुख हटेर नगएको उनको भनाई छ । उतिबेला ज्याला, पानी गर्दै यहाँसम्म आउँदा जिवन दुःखैमात्र रहेछ भन्ने लाग्छ जुरेली भण्डारीलाई । 
'शरिर ढाक्ने एक सरो कपडा अनि दुई छाक खान पनि धौ धौ थियो तर अहिले आँफैले ज्याला मजदुरी गरेर सबै दुख सार्दै आएको छु', उनी बताउँछिन् । 

थाक्रे गाउँपालिका वडा नम्बर ७ मा बस्ने बिष्णुमाया श्रेष्ठको बुढेसकाल रमाईलो छ । उमेरले ७० कटेपछि पनि खेतबारीमा काम गर्दै गरेकि उनी अहिले पनि निकै तगाडा रहेकी उनी आफै बताउँछिन् ।
उति बेला बिकास धेरै नभएको भन्दै दुख त धेरै रहेको उनको भनाई छ । उनले २० बर्षको उमेरमा बिहे गरेको बताईन् । बिहेपछि ढिकी, जाँतो, गर्दै अहिलेसम्म आउँदा सुखकै दिनहरु आईरहेको उनले बताईन् ।

धुनिबेशी नगरपालिका वडा नम्बर ६ मा रहेका खडानन्द कोईराला अहिले बुढेशकालको जिवन कटाईरहेका छन् । घरमा सबै परिवार बसेर जिवन निकै रमाईलोसँग बितिरहेको उनी बताउँछन् । कान कम सुनेपनि तगडा छु, उनी भन्छन् —“घरमा भैसि टन्नै पालेको छ ।” साना मसिना घरका काम, खेतवारीको काम गर्दै जिवन कटिरहेको उनले सुनाए । 'बास्तवमा भन्दा बुढेशकालको जिवन त कठिन नै छ, बालबच्चा जस्तो सबैले माया गर्ने हुँदैनन्, बुढेशकालमा सबैलाई झर्को लाग्छ तर सबैजना बुढो त हुनै पर्छनी' उनले भने । 

यस्तै धार्के ६ मै बसोबास गर्ने रामकृण आचार्यको बुढेशकाल पनि लौरो टेकेर पसल र घर गर्दै बितिरहेछ । घरमा खासै काम छैन, काम भएपनि म गर्न सक्दिन, छोरा, बुहारीले गर्छन्, मत पसल आउँछ, बस्छु उनी भन्छन् । 
'पहिले कति रमाईलो गरिन्थ्यो, अहिलेको बच्चाहरुले खै बुझेका ? अहिले हात हातमा मोवाईल बोक्या छन्, केके भिडियो हेरेका छन्', उनीहरुलाई बास्तबिक संसार त थाहै छैन, हामी कहाँ कहाँ गित भन्न जान्थ्यौँ, जात्रा, मेला, भजन किर्तनको आयोजना गर्थ्यौँ' । त्यो बेलामा कति रमाईलो गरिन्थ्यो तर अहिले त्यस्तो कहाँ छ र ? सबै मानिस स्वार्थी भएका छन् ।' अब त्यस्तो सत्य बेला आउँदैन, उनले थपे तिमीहरुको उमेरमा हामी कति कोदाली खन्थ्यौँ, मेला, पर्म जान्थ्यौँ तर अहिले कोहि खेति नै गर्दैनन् । सबै परिवर्तन भएको छ । 

सोहि स्थान बस्ने रणबहादुर सापकोटाको कुरा पनि फरक छैनन् । बिद्यालय भन्नेकुरा खासै गएकै हैन । 'काठमा माटो राखेर लेख्नुपर्ने बेलाको हामी धेरै त कहाँ पढियो र ? खाली मेला, पम  गईन्थो, नौबिसे देखि सबैतिर उखु हुन्थ्यो कामै काम थियो नी उतिबेलामा' उनी भन्छन् -'अहिले सबै मान्छे अल्छि भए अनि कसरी लाग्दैन भोकमरी ? सबै बिदेशको भात खानी, नेपालमा खासै काम नगर्ने अनि कसरी धान्छ देशले '। पहिलाको बाल्यकाल भन्दा यो बुढेशकाल त रमाईलो हुँदैन, तर के गर्नु ? यो अबस्थामा सबै आउनैपर्छ' उनले भने । 

रण बहादुर सापकोटाका कुरा पनि उस्तै थिए । चौतारामा बसेर घण्टौँ कुरा गरेको, साथीहरुसँग घुम्न गएको, ढिकी जाँतो चलाएको र भात खानपनि महिनौँ कुर्नु पर्ने अबस्था रहेको उनले सुनाए । 
बालापनमा हात समाएर तातेताते गराउने आमा–बुवा क्रमस बुढो हुँदै जान्छन् । उनीहरुको अनुहार चाहुरिन्छ । आँखाको दृष्टि धुमिल हुन्छ । शरीरको ताकत हराउँछ । उर्जा निथ्रिदै जान्छ । जोश र जाँगर सेलाउँदै जान्छ । बुढेशकालले छोपेपछि आफ्नै ज्यानको हेरचाह गर्न पनि असमर्थ हुन पुग्छन् ।

यस्तो बेला उनीहरुलाई खाँचो हुन्छ, परिवारको । आफ्ना छोराछोरी–नाती–नातिनीको । तर, जसै बुढ्यौलीले गाँज्न थाल्छ, घर–परिवारको व्यवहार पनि रुखो हुन थाल्छ । हिजो जो उनीहरुको काखमा खेल्न हारालुछ गर्थे, उनिहरु टाढिन्छन् । न कुराकानी गर्न रुचाउँछन्, न सन्चो विसन्चो सोध्न आउँछन् । बुढापाकालाई खान र बस्न मात्र दिएपछि जिम्मेवारी पुरा हुन्छ भन्ने सोच्छन् । बुढ्यौलीमा एक्लिदै गएको उनीहरु घर–परिवारबाट पनि अपहेलित हुनपुग्छन् ।

बुढाबुढीलाई पालनपोषण गरेको छ भन्दैमा उनीहरुलाई सम्मानपूर्वक राखिएको छ भन्ने हुँदैन । पालेर राख्नु छुट्टै कुरा हो र सम्मानका साथ पालेर राख्नु फरक कुरा हो । तर, यसरी ज्येष्ठ नागरिकहरुप्रति गरिने अवहेलनाको कारण को होलान् ? सन्तानहरु या ज्येष्ठ नागरिक आफैं ? 

आजको समाज जति धेरै तिब्र गतिमा दौडँदैछ, त्यही गतिमा कसैले रुढीबादी कुरा ग¥यो भने ऊ समाजबाट अवश्यपनि अवहेलनामा पर्छ । धेरै ज्येष्ठ नागरिक यही विचारका कारण घरपरिवारका अरु सदस्यबाट अवहेलनामा पर्ने गरेका हुन्छन् ।

ज्येष्ठ नागरिकहरुको बानी नै हुन्छ कि उनीहरु काम नपरेको कुरामा पनि हरेक समय अरुलाई सुझाव दिइरहन्छन् । अनुभवले खारिएका उनीहरुको सुझाव लिन चाहनेहरुको लागि त राम्रो हुन्छ । तर, सुझाव लिन नचाहने केही व्यक्तिहरु हुन्छन्, उनीहरुको लागि भने यो रिस उठ्ने कारण हुनसक्छ । 

विविध कारणले ज्येष्ठ नागरिकहरु अवहेलनामा पर्न सक्छन् । त्यसैले आफ्ना कमजोरीहरुलाई नियन्त्रणमा राखेर बुढेशकालमा पनि सबैको प्यारो बन्ने प्रयास गर्नुपर्छ । सबै छोराछोरीले आफ्ना आमा बुवालाई माया गर्नुपर्छ । हामीलाई थाहा छ, जिउँदा देवताको अवतारका रुपमा आमा बुवालाई लिने गरिन्छ । आफ्ना आमा बुवालाई माया गरेर उनीहरुबाट ज्ञान लिन सके हाम्रो भबिष्यपनि उज्वल हुन्छ ।